Rappa´s Bieb 30 jaar

door Rihana Jamaludin        28 juli 2014


Paramaribo, Uitvlugt, vijf uur ´s middags. Voor de poort van de Giannilaan nr. 20 is al activiteit, mensen komen aanlopen, een enkele auto is bezig te parkeren. Rappa´s Bieb gaat open.
De ruimte onder het woonhuis, waar de wanden vol zijn met boekenrekken, is wit geschilderd en luchtig met de open ramen en deuren. Er staan een paar lange leestafels met stoelen. Door de vensters is het groen van de tuin zichtbaar.
Achter haar bureau is Lita Parabirsing bezig teruggebrachte boeken in te nemen, de kinderen staan eromheen op hun beurt te wachten.
Rappa is aan een tafel achterin bezig en steekt zijn hand uit ter begroeting, roept:´Ik heb lijm aan mijn vingers!`

Rappa´s Bieb bestond in 2013 dertig jaar, tijd voor een terugblik.
Het begon allemaal op school in ´83 – ´84. Rappa: ´Ik had als docent Nederlands het beheer over de schoolbibliotheek. Daar zaten voornamelijk oude literaire werken in en wat jeugdliteratuur.
Na de decembermoorden in ´82 verkeerde het land in shock. Als er ergens een knal klonk – van een bouwplaats of zo – dan sprong men op van schrik, alsof er iets ontploft was. De school waar ik les gaf, het Vrije Atheneum, had zware verliezen geleden: partners van leerkrachten waren vermoord, vaders van leerlingen. Het was traumatisch.
Toen ik zag hoeveel impact dit had op de kinderen, hoe ze teneergeslagen en apathisch erbij zaten, dacht ik: er moet iets gebeuren.
Om de spirit te verhogen, bracht ik twee tassen vol met stripboeken uit mijn verzameling mee naar school. Dat sloeg aan. Het werd een rage. ´Heb jij ook strips?` vroeg ik aan anderen,´Breng ze mee!`
Er kwam meer. Het was niet genoeg. Om aan de vraag te voldoen ging ik dubbele nummers ruilen op de markt bij de tweedehands boekenstand. Binnen een paar maanden had ik ongeveer duizend strips in omloop.`

´Het was in de tijd van de Avondklok. ´s Avonds was er niets meer te beleven, op de TV toonde de staatszender (de enige zender destijds) enkel propaganda. De mensen uit de buurt verveelden zich en omdat ze wisten dat ik een grote collectie boeken in mijn voorkamer had staan, kwamen ze wat lenen om te lezen. Vooral strips werden uitgeleend. Zo begon het allemaal. ´Ogri e tyar wan bun.` (Uit het kwade kwam toch iets goeds voort.)`

´Het was een drukke tijd, door de economische crisis in ons land moest iedereen meerdere jobs hebben om rond te komen. Ook ik; naast het schoolwerk schreef ik artikelen en korte verhalen voor de Zondagskrant. Per vliegtuig ging ik wekelijks naar Nickerie om daar les te geven, ik corrigeerde skripties voor studenten en manuscripten voor beginnende schrijvers. En ook Rappa´s Bieb droeg zo een steentje bij om ons gezin met drie kinderen te onderhouden.`

´Maar bovenal was Rappa´s Bieb er om leerlingen aan de boeken te helpen die ze nodig hadden voor hun literatuurlijst. Deze boeken waren schaars, bij de Onderwijsbibliotheek en de bieb van het CCS waren ze al gauw niet meer verkrijgbaar: allemaal uitgeleend. En in de tijd van economische crisis konden beschadigde of verloren geraakte exemplaren niet meer nieuw ingekocht worden, waardoor ze nog schaarser werden.
Door gebrek aan deviezen was het al gebruik geworden om studieboeken te kopiëren. Hetzelfde deden we nu voor de leeslijst.
Aan mijn werktafel was ik in mijn vrije tijd bezig gekopieerde boeken in te binden. Met bisonkit lijmde ik alles aan elkaar, want een ringbandje geeft niet zo´n lange levensduur voor een bibliotheekboek.
Het was toen te duur om alle kopieën een plastic omslag te geven. Maar crisis maakt vindingrijk. Een kennis van me werkte bij een ziekenhuis en gaf me de oude, afgedankte röntgenfoto´s. Natuurlijk waren de persoonlijke gegevens met viltstift zwart gemaakt. Maar zo´n röntgenfoto is van een veel taaier plastic. Dat was ideaal als omslag voor veelgelezen werken.`
Rappa houdt van zo´n oude crisiskopie het doorzichtige grijzige fotovel omhoog: ´Als je goed kijkt kun je nog de botten onderscheiden`.

Per jaar telt Rappa´s Bieb 500 – 800 inschrijvingen. Dat betreft dan vooral de drukte van februari tot mei, als de boeken van de leeslijst bij de gangbare bibliotheken niet meer verkrijgbaar zijn. Als de examendrukte voorbij is, zakt de vraag weer in, tot het volgende schooljaar. De drukte is dus zeer tijdgebonden.
Hij schat dat 2 van de 10 leden lezen écht leuk vinden en terugkeren om boeken te lenen.

Hoe komt de Bieb aan boeken? Veel, vooral literaire boeken, kwamen eerst uit eigen vezameling, later kwamen er giften van anderen bij, en aankopen van De Slegte als Rappa eens in Holland was. Mensen die opruiming hielden of naar Holland vertrokken, schonken of verkochten hun boeken aan de Bieb.
Heeft Rappa ook een eigen boekenkast? Of staat alles in de bieb? ´Ik heb een eigen boekenkast, het is ´de ziel` van het geheel, de basiscollectie. Dubbele exemplaren zet ik beneden.`
Boven in het huis, als in het hart van een bijenkorf, is een kleine kamer waarvan, behalve aan de vensterzijde, alle wanden van boven tot onder uit volle boekenkasten bestaan. Bruine enveloppen bevatten nog oude moederkopieën. Een tafel bezwijkt haast onder de stapels boeken.

De inkomsten van Rappa´s Bieb helpen om de zaak in stand te houden, Maar het is wel veel werk: knippen, lijmen, inventaris bijhouden. Boek-onderhoud kost ook veel tijd. ´s Avonds onder het tv-kijken, ontbrekende bladzijden dupliceren en inplakken. ´Maar wat je ervoor terugkrijgt is niet in geld uit te drukken: contact met mensen uit alle lagen van de samenleving. Kinderen die hier rustig hun huiswerk kunnen maken, of lezen als het thuis te druk is.
Soms, terwijl ik bezig ben met boeken plakken, geef ik tussendoor extra uitleg van lesstof. Dingen die ze op school niet goed begrepen hebben of die niet goed uitgelegd zijn. Wat gepaard rijm is, bijvoorbeeld, of enjambement. Of een gedicht waar ze niet uitkomen.`

´Belangrijk is dat het kind in ontwikkeling, zich niet in de steek gelaten voelt. Voor veel kinderen die niet zo sterk zijn met het vak Nederlands, is het mondeling examen hun laatste redding. Daar kunnen ze de cijfers van het schriftelijk mee ophalen, en voor hun mondeling moeten ze het boek gelezen hebben. Dat literatuur beschikbaar is, is dus belangrijk voor hen. En het is een hele opgaaf voor wie het lezen niet gewend is, om ineens een hele boekenlijst af te moeten werken.`
Dat geldt niet voor een wizkid van het Lyceum, die een Engelse pocket doorbladert en zegt: ´Wanneer ik het uit moet hebben? Morgen. Maar dit (James Herriot´s All Creatures Great and Small) lees ik vanavond wel uit.`

Rappa gaat verder: ´Service van Rappa´s Bieb: gedurende schoolvakanties zijn de reguliere bibliotheken dicht, wij zijn dan juist open. Kinderen hebben dan juist kans en tijd om te lezen, vooral in de Paasvakantie, want daarna volgt het mondeling examen.`

Welke boeken zijn het meest populair in de Bieb? Boeken van Surinaamse schrijvers: Clark Accord, Cynthia McLeod, Gerrit Barron en Rappa zelf. Jeugdboeken voor de jongeren zoals De Kameleon, en nog altijd Suske en Wiske, zelf ook zijn favoriet.
Heeft hij aanraders? Geen aanraders. Maar gedurende het interview vertelt Rappa graag de verhaallijn van ieder boek dat toevallig door zijn handen komt.

De gemiddelde leeftijd van de leden is tussen de 15 en 20 jaar. Maar ook leerkrachten komen hier wel boeken lenen, en volwassenen van de avondmulo, van de hoofdakte of die het staatsexamen doen.
Er komt een stel van begin twintig binnen. De jonge marronvrouw is gekleed in het rode uniform van een fast food bedrijf, haar hindoestaanse partner draagt het blauwe hemd van beveiligingspersoneel. ´Mag ik lid worden van de bibliotheek?` vraagt ze aan Rappa, ´Mijn man vindt boeken kopen geldverspilling. Hij zegt: als je ´t eenmaal hebt gelezen, heb je er niets meer aan. Maar ik hou van lezen.`
´Natuurlijk,` zegt Rappa, ´Waar hou je van? Romantiek?` Hij wijst op de kast achter haar. Ze draait zich om om te kijken, trekt een gezicht en zegt: ´Nee, geen Intiem. Ik wil iets voor mezelf.`
´Aha,` begrijpt Rappa, ´Je bent klaar met de schoollijst en nu ga je voor jezelf lezen.` Hij helpt haar een keuze maken. Uiteindelijk gaat ze weg met De Passievrucht.

Ons gesprek gaat verder. Tegenslag? In 2006 kwam er door zware regenval overstroming in de straat en alle onderste planken met boeken waren bedorven. Toen is Rappa´s Bieb met een lening van de bank verbouwd: vloer verhoogd en ruimte uitgebreid.

Idealisme heeft Rappa´s Bieb 30 jaar overeind gehouden. Eind 2012 is de service bovendien uitgebreid met een mooie website met veel informatie, die dagelijks goed bezocht wordt. De Bieb is nu ondergebracht in stichting Ralicon en heeft zo juridische status, kan voortgezet worden als Rappa en zijn vrouw niet meer beschikbaar zijn.
In 2010 ontving Rappa een lintje, de Orde van de Gele Ster. ´Dat was van staatswege toch een teken van waardering dat ik op prijs heb gesteld.`
Rappa pakt zijn tube lijm weer op; het werk gaat door.


Lid worden: 20 srd borg (retour bij uitschrijving) + 20 srd inschrijfgeld per jaar
Leentermijn: 1 week, 1 boek meenemen
Lenen: 4 srd per boek per week
Open: ma t/m vrij 17 uur – 20 uur